آخرین به‌روزرسانی: ۱۱ بهمن ۱۳۹۹
یکی از مشاغل پر سود و جذاب در سال‌های اخیر، استخراج ارزهای دیجیتال است که بسیاری از علاقه‌مندان تکنولوژی‌های نوین سعی در کشف رمز و رازهای آن دارند. با وجود تلاش‌های بسیار برای دانستن اسرار ماینینگ، استخراج رمزارزها همواره در هاله‌ای از ابهام قرار دارد و خیلی از مردم دنیا درباره آن چیز زیادی نمی‌دانند. شاید برای شما هم سوال باشد که چطور باید وارد دنیای استخراج رمزارزها شد؟
استخراج رمزارزها موضوعی پیچیده و تخصصی است به همین دلیل کمتر کسی در دنیای ارزهای دیجیتال درباره این موضوع صحبت می‌کند. متخصصان حوزه ارزهای دیجیتال با توجه به مهارت‌هایشان در استخراج رمزارزها، با استفاده از امکاناتی که فراهم کرده‌اند مشغول فرآیند ماینینگ هستند. غیرقانونی بودن استخراج رمزارزها در بسیاری از کشورها، تقریباً تمام راه‌ها را برای ماینرها مسدود کرده است. با همه‌ی این تفاسیر، مشتاقان تکنولوژی تمام تلاش خود را برای بازگشایی درهای بسته و شکستن محدودیت‌ها انجام می‌دهند. ماینرهای ایرانی نیز از این قاعده مستثنی نیستند و با وجود تمام شرایط پیش رو، سعی خود را برای استخراج ارزهای دیجیتال انجام می‌دهند. علاوه بر همه این مسائل، ایران با توجه به قیمت برق یکی از کشورهای محبوب در فرآیند ماینینگ است. اگرچه ایران کشور مورد علاقه ماینرها است، درد ماینرهای ایران تمامی ندارد. در این مقاله قصد داریم گوشه‌ای از مشکلات ماینرهای ایرانی را در سال‌های اخیر با یکدیگر مرور کنیم.
فهرست
رد پای چینی‌ها در ماینینگ
برق ارزان یکی از دلایل همیشگی جلب توجه ماینرهای سراسر دنیا به سمت ایران بوده و باعث ورود استخراج‌کنندگان ارزهای دیجیتال از کشورهای مختلفی مثل چین، هند و لهستان وارد کشور شده‌اند. چین به عنوان یکی از ثروتمندترین کشورها در صنعت ماینینگ شناخته می‌شود. با این حال، در ماه‌های گذشته و پس از همه‌گیری ویروس کرونا، دولت چین به ماینرهای این کشور سخت گرفت و باعث مهاجرت بسیاری از آنها شد. به نظر می‌رسد ایران مقصد برخی از ماینرهای چینی، پس از سخت‌گیری‌های چین بوده است. ماجرای ورود چینی‌ها به ایران در همین جا به پایان نمی‌رسد. در یک سال اخیر، گروه توسعه سرمایه‌گذاری ایران و چین فعالیت‌هایی را در زمینه همکاری‌های مرتبط با رمزارزها، با ماینرهای چینی انجام داده است.
البته فعالیت ماینرهای چینی در ایران تا پیش از قطعی‌های اخیر برق کمرنگ بود ولی با شروع طرح جمع‌آوری مزارع بیت‌کوین، رد پای چینی‌ها در صنعت ماینینگ ایران نمایان شد. با توقیف مزرعه بیت‌کوینی که در منطقه ویژه اقتصادی رفسنجان فعالیت می‌کرد، ماینرهای چینی تیتر اول روزنامه‌ها شدند.
مسعود نوری، یکی از روزنامه‌نگارانی بود که درباره استخراج بیت‌کوین و حضور ماینرهای چینی در ایران نظر خود را اعلام کرد.
همانطور که وب‌سایت تجارت‌نیوز به نقل از انجمن بلاکچین ایران آورده بود، به دلیل وجود موانع برای شهروندان ایرانی، استخراج رمزارز توسط آنها در مناطق آزاد و ویژه تجاری ایران در حال گسترش است و «این موضوع کشور را به خاطر معافیت‌های مالیاتی که در این مناطق اعمال می‌شود، از منابع درآمد مناسبی محروم می‌کند.»
آتش به جان مزارع بیت‌کوین افتاده است
مزارع بیت‌کوین برای بسیاری از مردم شبیه به راز هستند، ولی این مزارع برای ماینرها معنای دیگری را تداعی میکنند. مردم عادی ممکن است با شنیدن نام مزارع استخراج رمزارزها از خود یا فرد دیگری بپرسند که محصول این مزرعه‌ها چیست؟ در حالی که ماینرها همچون کشاورزانی متعهد، از نوع محصول خود با خبرند. با این همه، در ایران استخراج رمزارزها همواره مشکلات زیادی را به همراه داشته و ماینرها نگران استخراج رمزارزهایشان هستند.
از معضلات ماینرها در ایران می‌توان به قطعی برق، غیرقانونی اعلام شدن فرآیند استخراج رمزارزها، مشکلات ورود قانونی دستگاه ماینینگ به ایران، توقیف مزارع استخراج و جمع‌آوری دستگاه‌های ماینینگ اشاره کرد.
در راستای جمع‌آوری مزارع ماینینگ، ابوذر صالحی، مدیرکل روابط عمومی شرکت توانیر از خاموشی ماینر رفسنجان خبر داد و درباره علت توقف این مزرعه استخراج رمزارز گفت: «هرچند آن شرکت به عنوان یک صنعت، مجوز قانونی دارد، ولی اولویت فعلی، استمرار تامین برق واحد‌های مسکونی است.»
هنوز خبر توقف مزرعه استخراج رمزارز در رفسنجان داغ بود که مدیرعامل شرکت توزیع نیروی برق کهگیلویه و بویراحمد اعلام کرد که ۵۳۹ دستگاه استخراج ارز دیجیتال را از چند مزرعه مختلف در این استان کشف و ضبط کرده‌اند.
شایعاتی نیز در خصوص وجود مزارع استخراج رمزارز در اصفهان وجود دارد که حمید علاقمندان مدیرعامل شرکت توزیع برق استان اصفهان آن را رد کرد و گفت: «در استان اصفهان اصلا هیچ مزرعه‌ی استخراج رمزارزی چه با عنوان کشوری و دولتی و یا مشارکت با کشور دیگر را نه شناسایی کرده‌ایم و نه مجوزی برای آن صادر شده است.»
محمدرضا شرفی، درباره رابطه مصرف برق و استخراج بیت‌کوین معتقد است که این اتفاق نوعی فرافکنی است که احتمالا ریشه آن به شبکه‌های خارجی برمی‌گردد. دبیر کارگروه رمزارز انجمن بلاکچین می‌گوید: «زمانی که این موضوع در کشور مطرح شد، بیش از رسانه‌های داخلی، رسانه‌های خارجی آن را در بوق و کرنا کردند تا یک دروغ را در جامعه بسط بدهند. آنها قصد دارند با تبلیغ مساله‌ای غیر واقعی را واقعی جلوه دهند و با همراه سازی افکار عمومی فرصت استخراج رمزارز و منافعی که در این مسیر می‌توان به دست آورد را از کشور بگیرند.»
وی همچنین اظهار داشت که براساس برآوردهای انجام شده، ۴ درصد از کل استخراج رمزارزها در ایران انجام می‌شود. طبق محاسبه‌های انجام شده، هر ساعت ۱۲ هزار مگاوات در جهان صرف استخراج بیت‌کوین می‌شود. اگر برای ایران سهم ۵ درصدی هم در نظر بگیریم، می‌توان گفت هر ساعت تقریبا ۶۰۰ مگاوات برق مصرف می‌شود که وزارت نیرو برای ۳۱۰ مگاوات آن مجوز صادر کرده است.
به گفته محمدرضا شرفی، در حال حاضر مصرف برق در ساعت اوج مصرف ۴۰ هزار مگاوات است که عدد تاثیرگذاری برای خاموشی گسترده و اختلال نیست. شرفی رسانه‌های غربی را عامل انتشار اخبار نادرست و ایجاد فشار توسط افکار عمومی دانست. دبیر کارگروه رمزارز انجمن بلاکچین معتقد است قیمت برقی که در این صنعت استفاده می‌شود، ۱۰ برابر تعرفه برق صنعتی است که از نظر مالی هم برای کشور آورده خوبی دارد.
سهیل نیکزاد، یکی از فعالان حوزه رمزارزها می‌گوید: «وقتی برق را با یارانه برای تولید آلومینیوم یا خودرو می‌دهیم، به بیت‌کوین نیز بدهیم چراکه آن را می‌توانیم بفروشیم و به ارز تبدیل کنیم و ضرری هم ندارد. مگر چند تا از ماینرهای دنیا در ایران هستند؟ کل پول برق از پول تمام شده بیت‌کوین چند درصد است؟»
آیا دولت رمزارز استخراج می‌کند؟
درباره فعالیت‌های دولت در مورد استخراج رمزارز زمزمه‌های بسیاری شنیده می‌شود. محمود واعظی، رئیس دفتر رئیس جمهور هفته گذشته در حاشیه جلسه هیات دولت، آب پاکی را به دست مردم ریخت و اظهار داشت شایعاتی که در مورد فعالیت دولت در صنعت استخراج رمزارز وجود دارد، پایه و اساسی ندارد.
محمد واعظی همچنین با اشاره به دستور رئیس جمهور در زمینه جمع‌آوری ماینرهای غیرمجاز توضیح داد که سید حسن روحانی از وزارت کشور و اطلاعات خواسته تا از استخراج غیرمجاز رمزارز جلوگیری کنند.
سهم ماینرها از استخراج چیست؟
در بهار سال ۱۳۹۹، شاخص مصرف برق بیت‌کوین دانشگاه کمبریج، ایران را در رتبه ششم استخراج بیت‌کوین در جهان قرار داد. سهم ایران از استخراج بیت‌کوین در آن زمان ۳/۸۲ درصد بود اما این میزان با توجه به افزایش علاقه‌مندی به استخراج رمزارزها و فراگیری بیماری کرونا بیشتر شد.
در حالی که علاقه به ماینینگ در ایران شدت گرفته، سخنگوی صنعت برق کشور سهم ماینرها را از توان تولیدی استخراج، کوچک ارزیابی کرده است. به گفته مصطفی رجبی مشهدی، تنها ۶۰۰ مگاوات از مجموع برق تولیدی نیروگاه‌ها (۴۰ هزار مگاوات) توسط ماینرها مصرف می‌شود. رجبی مشهدی همچنین سهم ماینرهای غیرمجاز را ۳۰۰ مگاوات عنوان کرده است.
در حالی که برخی پژوهشگران بر این باورند که ایران برای استخراج بیت‌کوین خیز برداشته، هر روز شاهد اتفاقات عجیبی در خصوص استخراج رمزارزها هستیم. به عنوان مثال سخنگوی صنعت برق کشور در مانور سراسری شرکت برق از توقیف ۴۵ هزار دستگاه اسیک (ASIC) خبر داد. به گفته مصطفی رجبی مشهدی، همزمان با اصلاح روشنایی معابر، آنها انشعابات غیرمجاز و تجهیزات استخراج رمزارزها را جمع‌آوری کرده‌اند.
سخنگوی صنعت برق کشور همچنین به ماینرهای غیرمجاز هشدار داد. به گفته مصطفی رجبی مشهدی، در صورت شناسایی ماینرهای غیرمجازی که از سایر تعرفه‌ها برای استخراج رمزارز استفاده میکنند، علاوه بر اعمال جریمه، آنها را به مراجع قضایی معرفی خواهند کرد.
قیمت دستگاه ماینینگ، درد کهنه ماینرها
با این که ماینینگ به عنوان دستگاهی غیرقانونی معرفی شده و ورود آن به کشور با معضلات زیادی روبه‌رو است، بسیاری از افراد اقدام به خرید دستگاه ماینینگ میکنند. البته استارتاپ‌هایی هم در حوزه خرید و اجاره ماینینگ وجود دارند که سعی دارند این کار را به صورت قانونی انجام دهند. محمدرضا شرفی، دبیر کارگروه رمزارز انجمن بلاکچین معتقد است قیمت روز دستگاه‌های استخراج رمزارز افزایشی ۱۰۰ درصدی داشته‌اند.
شرفی در این باره اینگونه توضیح می‌دهد: «شنیده‌ها حاکی از آن است که دستگاه‌های استخراج رمز ارز به دلیل بالا رفتن قیمت بیت‌کوین افزایش ۱۰۰ درصدی قیمت داشته‌اند و الان با میانگین سه تا چهار هزار دلار خرید و فروش می‌شوند.»
خرابی دستگاهها، دل ماینرها را کباب کرد
دغدغه ماینرهای ایرانی تمامی ندارد، برای همین هم ماینرها برای استخراج رمزارزها باید تلاش مضاعفی داشته باشند. به غیر از مشکل ترخیص دستگاه‌های استخراج رمزارز در گمرگ، توقیف دستگاه‌های ماینینگ و پیدا کردن مکان مناسب برای استخراج رمزارزها، ماینرها با خرابی دستگاهها مواجه هستند.
خراب شدن ماینرها یکی از معضلاتی است که ماینر را از استخراج رمزارز منصرف می‌کند.
این خرابی‌ها شامل کارت گرافیک، پاور، مادربرد و ریگ ماینینگ است. ریگ ماینینگ یا ریگ استخراج مجموعه‌ای از تجهیزات و پک سخت‌افزاری است که برای استخراج ارزهای دیجیتال استفاده می‌شود. علت‌های مختلفی برای معیوب بودن دستگاه‌های ماینر وجود دارد که از مهمترین آنها به عدم کشش برق و خرید دستگاه از فروشنده غیرمعتبر می‌توان اشاره کرد.
ماینینگ تحریم‌ها را دور می‌زند؟
بسیاری از کشورها برای دور زدن تحریم‌ها به استخراج رمزارزها و مبادله با ارزهای دیجیتال روی آورده‌اند. به طور خاص کشورهایی مثل ونزوئلا و ایران که بیشترین تحریم‌ها را در جوامع بین‌المللی دارند به سمت استفاده از رمزارزها گرایش پیدا میکنند. دبیر انجمن بلاکچین ایران در این خصوص گفته بود: «برای اینکه ایران بتواند از رمزارزها برای دور زدن تحریم و مبادلات بین المللی استفاده کند باید این ارزها را داشته باشد که برای دسترسی به آنها یا باید این ارزها را از خارج از کشور خریداری کند یا اینکه به تولید آنها در داخل (ماینینگ) اقدام کند». با این همه، رویکرد ایران نسبت به رمزارزها خنثی است و دولت برخلاف کشورهایی مانند ونزوئلا نقش ارزهای دیجیتال را در دور زدن تحریم‌ها کمرنگ می‌داند.
آیین‌نامه فرآیند استخراج رمزارزها به کجا رسید؟
دولت سال ۹۸ مصوبه‌ای برای فرآیند استخراج رمزارزها تصویب کرده بود و اواسط تیرماه سال جاری، این مصوبه را گسترش داد. براساس این مصوبه که به طرح خود اظهاری ماینرها نیز معروف است، وضعیت تجهیزات استخراج رمزارز مشخص و نهایی شد. براساس این طرح، کلیه افرادی که مالک دستگاه‌های استخراج رمزارز هستند باید طی مدت یک ماه، در سامانه وزارت صمت مشخصات خود و تعداد دستگاه‌های تحت مالکیت‌شان را ثبت می‌کردند.
همچنین دولت مراکز تحویل گیرنده را به بارگذاری رسید تحویل دستگاهها در سامانه موظف کرد. علاوه بر تمام نکات گفته شده، خوداظهاری ماینرها برای آن است که دستگاهی در مراکز بدون مجوز نگهداری نشود. مسئولان دلیل این اقدامات را فعالیت غیرقانونی دستگاه‌های استخراج رمزارز دانستند. دلیل این اقدام از سوی دولت پرمصرف بودن برق ماینینگ‌ها و آسیب‌رسانی به سیستم برق‌رسانی مشترکان وزارت نیرو است.
تصویب طرح ساماندهی وضعیت فعالان حوزه رمزارز، از سوی برخی کارشناسان و فعالان حوزه استخراج رمزارز تایید شد، اما برخی از کارشناسان این حوزه، این طرح را نقد کردند.
قانون‌گذاری، بحث همیشگی فعالان حوزه رمزارز
کافی است به یکی از همایش‌های آنلاین و آفلاین در حوزه رمزارز سر بزنید یا پای درد دل ماینرها بنشینید تا متوجه مشکلات ناتمام‌شان بشوید. قانون‌گذاری رمزارزها در ایران به دلیل تصمیم‌گیری سه ارگان متفاوت، تاکنون به هیچ جایی نرسیده است. دستگاه‌های مرتبط با بیت‌کوین و ارزهای دیجیتال شامل وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، شورای عالی فضای مجازی و وزارت صنعت، معدن و تجارت می‌شوند. هر کدام از این سازمان‌ها درصدد قانون‌گذاری در زمینه رمزارزها هستند ولی هنوز نتوانسته‌اند فعالان این حوزه را راضی نگه دارند.
آیا دکان استخراج بسته می‌شود؟
به نظر می‌رسد ماینرهای ایرانی با وجود تمام زخم‌هایی که خورده‌اند، دست از تلاش بر نمی‌دارند و به سمت آینده‌ی نامعلوم‌شان می‌روند. نظر شما چیست؟ آیا با وجود شرابط کنونی رمزارز استخراج می‌کنید؟ بقای ماینرهای ایرانی چگونه در این فضای خفقان‌آور امکان پذیر است؟