آخرین به‌روزرسانی: ۳ خرداد ۱۴۰۰
خاموشی گسترده در ایران سابقه‌ای طولانی دارد. در چند دهه اخیر تابستان‌های بدون برق به یکی از معضلات مردم کشور تبدیل شده است، اما بین خاموشی‌های سال‌های قبل و قطعی برق در روزهای اخیر تفاوت زیادی وجود دارد.
در حال حاضر، قطعی برق به گردن استخراج‌کنندگان رمزارز افتاده است. در این مقاله به موضوع رمزارزها و قطعی سراسری برق در کشور می‌پردازیم.
فهرست
تاریخچه قطعی برق در سال‌های اخیر
در طی سال‌های جنگ ۸ ساله ایران و عراق، قطعی برق زیاد اتفاق می‌افتاد. سپس، در سال‌های پس از جنگ تحمیلی، با وجود خسارت‌هایی که در جنگ ۸ ساله به نیروگاه‌ها وارد شده بود، خاموشی‌هایی اتفاق افتاد. با اینکه، اوضاع برق در سال‌های ۶۷ تا ۶۹ بهبود یافته بود؛ مرداد سال ۶۹ قطعی برق را شاهد بودیم.
در دهه ۷۰ مردم دغدغه کمتری نسبت به برق داشتند، ولی با شروع دهه ۸۰ بار دیگر خاموشی‌های طولانی مدت گریبان‌گیر مردم کشور شد. سال ۸۲ نیز انفجاری در خط انتقال ۲۳۰ کیلوواتی میان پست انجیرک اراک و پست اراک ۲ رخ داد.
قطع برق، دغدغه مردم ایران در سال‌های گذشته بوده ولی پس از خاموشی‌های گسترده سال ۸۷ که دلیل آن را افزایش حجم سرمایه‌گذاری با افزایش رشد مصرف می‌دانستند، میزان قطعی برق کاهش یافت. پس از گذشت یک دهه، شعله‌ی خاموشی‌های طولانی مدت در دی ماه ۹۹ روشن شد.
دیوار کوتاه ماینرها!
دی ماه ۹۹، شاهد قطعی گسترده برق در کشور بودیم. عوامل قطعی برق در زمستان ۹۹ را دستگاه‌های استخراج ارزهای دیجیتال، کمبود گاز و افزایش مصرف مشترکین خانگی دانسته‌اند. از طرفی، مزارع استخراج رمزارز که توسط چینی‌ها اداره می‌شد، از عوامل مهم رشد مصرف برق و خاموشی‌ها عنوان شده بودند.
اکنون پس از گذشت ۶ ماه از آن روزها و در آستانه‌ی فصل گرم تابستان، بار دیگر شاهد قطعی گسترده برق هستیم. این روزها، شایعاتی دهان به دهان می‌چرخد که قطعی برق را به استخراج رمزارزها ربط می‌دهد.
به راستی، استخراج رمزارزها عامل قطعی برق است؟!
براساس گزارش شرکت Elliptic که در زمینه داده‌های بلاک‌چینی فعالیت می‌کند، ۴/۵٪ از تمام بیت‌کوین‌های استخراج شده در جهان به ایران تعلق دارد. این شرکت با نگاه به داده‌های دانشگاه کمبریج و آمار شرکت توانیر، به این نتیجه رسیده که ماینرهای ایرانی از ۶۰۰ مگاوات برق برای استخراج رمزارزها استفاده می‌کنند.
براساس داده‌های منتشر شده، پیش‌بینی می‌شود درآمد سالیانه ماینرهای ایرانی به ۱ میلیارد دلار می‌رسد.
رویترز نیز در گزارشی توضیح داده که سهم ایران از استخراج بیت‌کوین در دنیا تقریبا ۴/۵ درصد است. نکته قابل توجه درباره سهم ایران از استخراج بیت‌کوین کل جهان این است که در سال‌های گذشته سهم ایران از ماینینگ حدود ۸ درصد بوده است.
کاهش سهم ایران از استخراج رمزارزها را کم شدن تولید دستگاه‌های ماینینگ در سراسر جهان و غیرقانونی اعلام شدن واردات آن دانسته‌اند.
خبر مرتبط: بلاتکلیفی ماینرهای ایرانی تا کجا ادامه دارد؟
آیا ماینرها مقصر خاموشی‌های طولانی مدت هستند؟!
به گفته مصطفی رجبی مشهدی، سخنگوی صنعت برق، براساس تخمین منابع علمی خارج از ایران، کل مصرف برق استخراج رمزارزها در جهان حدود ۱۵ هزار مگاوات است که ۸ تا ۱۰ درصد آن به ایران تعلق دارد. این مقام مسئول، مصرف برق واحدهای استخراج رمزارز (مجاز و غیر مجاز) در کشور را حدود ۱۵۰۰ مگاوات عنوان کرده و خاطر نشان می‌کند حدود ۲۰۰ مگاوات از این برق مصرفی توسط واحدهای استخراج مجاز مصرف می‌شود.
براساس گفته‌های سخنگوی صنعت برق، تنها ۱۳ درصد از مصرف برق ماینرها در کشور مجاز و ۸۷ درصد از مصرف برق ماینرها غیرمجاز است.
سخنگوی صنعت برق در گفتگو با خبرگزاری مهر اعلام کرده که ۳۲۲ مگاوات از ۱۳۰۰ مگاوات مصرف برق غیرمجاز واحدهای رمزارز شناسایی شده‌اند و آنها به دنبال شناسایی دیگر واحدهای غیرمجاز استخراج رمزارز هستند.
از سوی دیگر، سپهر محمدی ، رئیس هیات مدیره انجمن بلاک چین ایران درباره خاموشی‌های اخیر و ارتباط آن با رمزارزها می‌گوید: «معاون هماهنگی امور اقتصادی استاندار اصفهان به تازگی گفته است، حتی اگر شب ها شمع روشن کنیم و با برقی که استفاده می کنیم رمز ارز تولید کنیم، ارزآوری قابل توجهی خواهد داشت. این که اولویت با نشستن در تاریکی است یا دستگاه های ماینینگ، بحث اصلی نیست. مهم این است که مدیریت خود را قوی تر و از قبل برنامه ریزی کنیم. مدیران وزارت نیرو چندین سال است که در آستانه تابستان به یاد این می افتند که تولید برق نداریم. در این همه سال چرا تمهیدات لازم در حوزه تولید برق اندیشیده نشده است؟ چرا فشار این مساله را بر صنعت استخراج رمز ارز گذاشته اند؟ بهتر است نگاهشان به سوی بهره ور شدن تولید و حمایت از تولید برق باشد، به طوری که تولید کننده تشویق و وارد بحث تولید برق بشود، نه این که همیشه متضرر و طلبکار وزارت نیرو باشد.»
سهیل نیکزاد از فعالان حوزه ارزهای دیجیتال نیز بر این باور است که «اگر سرمایه، تجهیزات و نیروی انسانی صنایع تعطیل شده به سمت صنعت ماینینگ هدایت می‌شد و فقط ۱۰ درصد از برق صنعتی کارخانه‌های تعطیل شده در اختیار صنعت ماینینگ قرار می‌گرفت، امروز چیزی حدود ۲۰ میلیارد دلار بیت‌کوین در ایران وجود داشت».
مراکز غیرمجاز استخراج رمزارز در مراکز استان‌ها هستند یا مناطق آزاد؟!
گفته‌ها حاکی از آن بوده که بسیاری از واحدهای غیرمجاز استخراج رمزارزها در مناطق آزاد تجاری فعالیت می‌کنند. با این حال، سخنگوی وزارت نیرو در این خصوص می‌گوید: « واحدهای غیر مجاز استخراج رمزارز به صورت پراکنده در کشور وجود دارند، اما آنچه موجب نگرانی زیاد صنعت برق به ویژه در پیک مصرف برق تابستان شده، موضوع استفاده خانگی از استخراج کننده‌های رمزارز است. هر ماینر به میزان یک کولر گازی برق مصرف می‌کند و همین روند غلط استفاده از برق خانگی می‌تواند باعث آسیب ترانس برق همسایه‌ها و حتی یک محله شود.»
به گفته سخنگوی صنعت برق: استفاده غیرمجاز از برق خانگی برای ماینرها می‌تواند موجب ایجاد خاموشی در یک منطقه شود.
مصطفی رجبی مشهدی در مصاحبه با خبرگزاری‌ها به لزوم دریافت مجوز استفاده از برق برای ماینرها اشاره کرده و معتقد است استخراج‌کنندگان رمزارز بهتر است در مناطق تعیین شده‌ای مثل شهرک‌های صنعتی اقدام به احداث واحدهای استخراج رمزارز کنند.
سخنگوی صنعت برق با اشاره به ردیابی میزان مصرف برق غیرمجاز در واحدهای خانگی دارای کنتور هوشمند اظهار داشت: «این کار زحمت زیادی دارد چرا که مشترکین خانگی ما زیاد هستند و نیاز به کمک مردمی داریم. به طور کلی احداث مزارع استخراج رمزارز در نیمه شمالی کشور توجیه اقتصادی دارد.»
جدول قطعی برق راه‌حل مناسبی است؟
بسیاری از صنایع و مشاغل در حال حاضر به سیستم‌های الکترونیکی وابسته هستند و با گرم شدن هوا استفاده از لوازم سرمایشی احساس می‌شود. با تمام این تفاسیر، پیش‌بینی می‌شود قطعی برق ادامه یابد.
مصطفی رجبی مشهدی درباره جداول زمانی قطعی برق می‌گوید: «امسال به دلیل افزایش گرما و همچنین استفاده غیرمجاز برق برای تولید رمز ارزها مصرف قابل ملاحظه ای داشته ایم که باعث ناترازی تولید مصرف برق شده است. به همین جهت اجرای طرح های مدیریت مصرف از امروز آغاز شده است و همچنین فعالیت مراکز مجاز استخراج رمز ارز را در دوره ای چند ماهه متوقف کرده ایم. این کمک می کند به این که ناترازی کمتر شود و امکان مصرف برق برای سایر مشترکان فراهم شود. قطعا در صورتی که نیاز به خاموشی و محدودیت در زمینه برق باشد، شرکت های توزیع نیروی برق هر استان از طریق سامانه برق من، اطلاع رسانی خواهند کرد.»
اگرچه رمزارزها را یکی از عوامل اصلی قطعی برق می‌دانند اما بیشترین مشکل کشور در حال حاضر، مربوط به خشکسالی و کمبود تولید نیروگاه برق آبی است. سخنگوی صنعت برق معتقد است به خاطر دلایل ذکر شده امکان این که بتوانیم از حداکثر تولید خود استفاده کنیم وجود ندارد؛ زیرا میزان مخازن برق آبی ۵۷ درصد کمتر از سال گذشته بوده که باعث کاهش تولید شده است.
برق سازمان‌های دولتی قطع شده‌اند
روز گذشته خبری مبنی بر قطع شدن برق ۴ سازمان دولتی منتشر شده است. مصطفی رجبی مشهدی، سخنگوی صنعت برق درباره قطعی برق این سازمان‌ها گفت که وزارت صمت، بانک ملت (مرکزی)، بنیاد تعاون و سازمان ثبت و اسناد کشور ۴ ساختمانی هستند که برق آنها با هماهنگی و ابلاغ قبلی، قطع شده زیرا سقف و الگوی تعیین شده مصرف را رعایت نکرده بودند.
رجبی مشهدی همچنین اظهار داشت که بر اساس ابلاغ انجام شده توسط وزارت نیرو، سازمان‌های دولتی باید مصرف برق خود را ۵۰ درصد کاهش دهند.
تبعات قطعی برق در دو روز گذشته
هشت شطرنج‌باز ایرانی روز گذشته در حال انجام مسابقات آنلاین قهرمانی آسیا بودند که با قطعی ناگهان برق غافلگیر شدند. با وجود برق اضطراری فدراسیون، این خاموشی‌ها باعث باخت شطرنج‌بازان ایرانی شد.
همچنین قطعی و نوسانات برق به بسیاری از وسایل الکترونیکی آسیب زده است.
وزارت نیرو خسارت مشترکان بخش خانگی را می‌دهد؟!
با توجه به خاموشی گسترده در سراسر کشور، مصطفی رجبی مشهدی، سخنگوی صنعت برق اعلام کرد که خاموشی‌ها از طریق سایت وزارت نیرو، سامانه «برق من» و ارسال پیامک برای شهروندان تهرانی اطلاع رسانی می‌شود، رجبی مشهدی همچنین گفت: «در صورتی که وسایل مشترکان بخش خانگی به دلیل نوسانات برق دچار آسیب شوند، کارشناسان بیمه ما حضور پیدا کرده و با بررسی شرایط، آن را در سامانه ثبت و پس از رسیدگی، هزینه‌های ناشی از خسارت وارده را پرداخت می‌کنیم.»
آیا قطعی‌ها مربوط به ایراد فنی است؟
سخنگوی صنعت برق کشور همچنین اعلام کرد که این خاموشی‌ها فقط در تهران رخ نداده و کل کشور این خاموشی‌ها را تجربه می‌کنند. رجبی مشهدی همچنین اظهار داشت فعلا برنامه مشخصی برای قطع برق وجود نداشته و نمی‌توان با اطمینان گفت که دقیقا چند ساعت پس از خاموشی برق دوباره وصل می‌شود.
در حالی که سخنگوی صنعت برق ماینرها را عامل اصلی خاموشی‌ها می‌داند، نماینده مردم ملایر در مجلس شورای اسلامی در این باره گفته است: «سالانه مصرف برق در کشور افزایش پیدا می‌کند اما تولید آن کمتر می‌شود، سال گذشته 58 هزار مگاوات و در سال جاری 57 هزار مگاوات برق تولید شده است و وزارت نیرو اعلام کرده که اعتبار لازم برای افزایش میزان تولید برق را ندارد.»
بیگی، نماینده مردم ملایر از سران قوا و شورای‌عالی امنیت ملی خواسته به مسئله تولید برق ورود جدی داشته باشند زیرا خاموشی‌ها تبعات اجتماعی و اقتصادی نگران‌کننده‌ای را به همراه خواهند داشت. این نماینده مجلس همچنین اظهار داشت که باید تا سال ۱۴۱۵ ، صد هزار مگاوات برق تولید کنیم در غیر این صورت با مشکل مواجه می‌شویم.
محمدباقر قالیباف، نیز در پاسخ به سخنان نماینده ملایر گفت: «به‌دلیل اهمیت بحث انرژی در بودجه سال ۱۴۰۰، مجلس در زمینه سرمایه‌گذاری در تولید برق تصمیمی گرفته که در 40 سال گذشته بی‌سابقه بوده است.»
رئیس مجلس شورای اسلامی همچنین از رئیس کمیسیون انرژی خواست تا در نشستی با حضور وزیر نیرو، جداول خاموشی را بررسی کند و بی‌نظمی در قطعی برق را غیرقابل پذیرش خواند.
وزارت نیروی همچنین گفته که در ده ماه گذشته و از بازه زمانی تیر ۹۹ الی اردیبهشت ۱۴۰۰، موفق به کشف و جمع آوری ۲۶۶۱ مرکز غیرمجاز استخراج رمزارز شده‌اند.